Jak chwalić dzieci aby wzmocnić ich wiarę w siebie?

Czyli co robić aby zbudować poczucie pewności swoich działań w małym człowieku i jednocześnie przygotować go do przyjmowania krytyki?

W swojej pracy coachingowej spotykam wielu klientów, którzy w życiu dorosłym mają problem z własnym poczuciem wartości. Nie wierzą, że coś może im się udać, że mogą coś zrobić inaczej, a nawet gdy zaczynają wierzyć to pojawia się strach przed oceną innych, przed tym co powiedzą i jak zareagują na zmiany jakich dokonamy. Stąd pomysł na ten artykuł.

Zacznijmy od krótkiej historii:

Mała Kasia lubi tańczyć, rysować, i pisać opowiadania. Dziadkowie są zachwyceni każdym najmniejszym sukcesem ukochanej wnuczki. Mama jednak nie chce aby rozpieszczali Kasię i za każdym razem tylko ją chwalili zamiast wskazywać błędy do poprawy. Mama boi się, że dziewczynka w ten sposób „osiądzie na laurach” zamiast dążyć do poprawy tego co robi na razie nieporęcznie. Mama obawia się, że dziewczynka stanie się zarozumiała i nie nauczy się radzić sobie z krytyką jeśli będzie zawsze i za wszystko chwalona. Co zrobić aby chwalić mądrze?

1. Warto nauczyć dziecko aby samo siebie doceniło.

Taka umiejętność jest kluczem do dalszego, szanującego siebie życia. Ważne aby dziecko umiało docenić, że zrobiło coś dobrze samo z siebie a nie dlatego, że ktoś go chwali. Dzięki poczuciu, że to co robię jest dobre, mały człowiek podnosi poczucie własnej wartości zamiast być zależny od czyjeś aprobaty. Dlatego gdy dziecko przychodzi do Ciebie i pyta: ”Mamo czy dobrze zrobiłem / czy ładnie narysowałem / czy dobrze napisałem?” Nie chwal od razu „Ślicznie / ale piękne”, zapytaj raczej „A tobie się podoba / a ty jesteś z tego zadowolony? Czy chcesz jeszcze nad tym popracować / coś dodać?.” W  ten sposób odwołujemy się do wewnętrznych przekonań, odczuć dziecka i jego postrzegania tego co samo robi. Jeżeli odpowie, że jest zadowolone – dajemy mu poczucie kontroli nad tym czego dokonuje i możliwość wyboru jakie to, co robi, ma być. Na tym możemy zakończyć rozmowę z małym człowiekiem lub możemy dodać „Najbardziej na tym obrazku podoba mi się słońce / niebo etc., to namalowałeś wyjątkowo dobrze”. W ten sposób zwracamy uwagę na to czym dokonania dziecka się wyróżniają bez deprecjonowania całej pracy jako złej, brzydkiej, czy takiej która nam się nie podoba. Poza tym, jeżeli obrazek lub praca miała być wykonana zgodnie z wytycznymi podanymi przez nauczyciela, a widzimy, że dziecko nie wszystko uwzględniło – możemy powiedzieć „sprawdź tylko czy wszystko zrobiłeś tak jak prosił nauczyciel.” Jeśli dziecko twierdzi, że tak, chociaż widzimy, że tak nie jest – nie wchodźmy w dyskusję, przyjmijmy do wiadomości. W szkole i tak zweryfikuje się to co dziecko zrobiło. Nawet jeśli dostanie gorszą ocenę, to dzięki temu nauczy się, że sam jest za siebie odpowiedzialny i przy kolejnej pracy nasze pytanie o to czy wszystko jest zgodne z instrukcją szkolną– dziecko będzie nam wdzięczne za to, że nad nim czuwamy a nie narzucamy swoje zdanie.

2. Wytłumacz, że gusta są różne i każdemu może podobać się coś innego.

Wytłumaczenie różnić w postrzeganiu tego co i jak robimy jest ważne w celu wzmocnienia poczucia wartości naszego dziecka. Można wspólnie obejrzeć jakiś album ze zdjęciami lub malarstwem, podyskutować, który jest ładny lub brzydki i dlaczego. Zwrócić uwagę, że obrazy różnią się od siebie, kolorem, wielkością, rodzajem utrwalonego obiektu. Porozmawiajcie i zauważcie, że każdemu co innego się podoba. Można też podyskutować o bajkach lub filmach animowanych. Jest to dobry początek do rozmowy na temat tego, że ludzie w ogóle się od siebie różnią a to co robią (filmy, obrazy, książki) jednym się podobają a innym nie co nie znaczy, że jest to złe.

3. Chwal rozsądnie, zamiast za wszystko i zawsze.

Ktoś może się oburzyć – jak to, przecież wtedy dziecko będzie szczęśliwe. Niestety, zbyt częste chwalenie powoduje, że dziecko zaczyna uzależniać się od Twoich pochwał a co za tym idzie od Twojej aprobaty. Jak długo dziecko czuje się aprobowane – czuje się dobrze, a aprobatę łączy z chwaleniem z Twojej strony. Gdy takiej aprobaty (zachwytu) zabraknie dziecko zacznie obawiać się o Twoją miłość dla niego, zwiększy się jego poczucie braku bezpieczeństwa i wiary w swoje możliwości. Ty Rodzicu przecież nie zawsze możesz być przy dziecku aby je chwalić. Co będzie, w życiu dorosłym, gdy ciebie zabraknie?  W Twoim dojrzałym już dziecku wzrośnie poczucie nieszczęścia, chaosu, niezrozumienia czego świat od niego chce, a to zdecydowanie obniży jego poczucie własnej wartości, samoakceptacji i ograniczy możliwość samorealizacji.

To jasne, że masz prawo jako Rodzic zachwycać się tym co robi Twój wychowanek, ale nie ucz, że wszystko i zawsze co prezentuje jest genialne.

4. Dostrzegaj nie tylko rezultaty ale i WYSIŁEK.

Jeżeli to nad czym dziecko pracowało, nie wyszło – wesprzyj go, podtrzymaj na duchu. Powiedz, że dostrzegasz jego pracę i włożony wysiłek mówiąc „Widzę, że naprawdę się napracowałeś”, „Dzięki pracy jaką włożyłeś idzie ci coraz lepiej”. Możesz opowiedzieć o pracy sportowców, którzy zanim zdobędą medal muszą dużo ćwiczyć. Możesz odwołać się do wcześniejszych, konkretnych sukcesów dziecka: „przypomnij sobie jak pracowałeś nad nauką angielskiego – na początku było trudno, potem kilka dni i nauczyłeś się słówek. Klasówka potem była prosta.”

 

Kilka wskazówek – jak wychować pełne wiary dziecko.

 

1. Ukierunkowuj  zamiast dawać rozwiązania
2. Wspieraj  zamiast robić za dziecko
3. Bądź ciekawy zamiast oskarżycielski
4. Zobacz, opisz, zrozum zamiast oceniania
5. Zachwyć się pomysłem, doceń rozwiązania, podążaj za dzieckiem zamiast narzucania swojego zdania
6. Daj wybór zamiast nakazuj
7. Twórz z dzieckiem rozwiązania zamiast zapędzać na utartą ścieżkę
8. Twórz świadome sposoby reakcji zamiast naprawiać „zepsute dziecko”
9. Pozwól rozwijać skrzydła zamiast je podcinać.