Co za wstyd!

Wstyd – to, co nam przeszkadza.

Kiedy zmagamy się z poczuciem własnej wartości – zaczynamy o nie walczyć. A walka ta nie jest przyjemna bo odbywa się pod przykrywką wstydu często połączonego z lękiem o to jak będą postrzegać mnie rodzina, znajomi, środowisko.

Według Patricii i Ronalda Potterów – Efronów „wstyd to bolesne przeświadczenie o własnej zasadniczej ułomności jako istoty ludzkiej”. M.B. Rosenberg i Porozumienie bez Przemocy widzą wstyd jako uczucie, pochodzące raczej z naszych krytycznych myśli o sobie ukształtowanych w wyniku negatywnych opinii innych na nasz temat.

Skąd się bierze wstyd?

Wstyd jest uczuciem, które nabywamy z zewnątrz, w ramach niechcianego ”prezentu”. Nie rodzimy się z poczuciem wstydu. Poznajemy go poprzez relacje społeczne. To rodzic uczy czego należy się wstydzić – nieakceptowanych zachowań, pokazywania sfer intymnych. Pomimo faktu, że dziecko przeżywa złość i rozczarowanie słyszy ono, że ma się wstydzić, bo nie jest takie jakie powinno być. Dziecko rozumie, że jest nieakceptowane, więc gorsze. Z czasem uczy się, że wstyd pomaga mu przetrwać, wycofać się i stworzyć swój lepszy obraz społeczny, dać poczucie, że się dopasował, że nikt go nie odtrąci. Wstyd oddziela nas od prawdziwych uczuć i potrzeb na rzecz akceptacji, wspólnoty, uznania otrzymywanego od innych.

Dlaczego zawstydzamy dzieci?

Bo to działa. Chroni nas przed wykluczeniem.

1. Daje ulgę dorosłemu w odczuwaniu niemiłych emocji w okolicznościach, w których sobie nie radzi z dzieckiem (złość, frustracja) i myśleniu o sobie jako o rodzicu. Pozwala zachować twarz w sytuacji publicznej.
2. Działa na dziecko, które przestaje zachowywać się w sposób niepożądany bo samo chce uniknąć upokarzania przez dorosłego na oczach innych.

Wstyd wynika ze strachu, że nie będziemy kochani, akceptowani. Stanowi przeciwieństwo budowania poczucia własnej wartości. Ale czy o to, nam rodzicom, chodzi?

Skutki zawstydzania pozostawiają ślad na całe życie podobnie jak przemoc fizyczna. Zawstydzanie nie musi mieć charakteru obelgi aby zabolało. Wstyd blokuje nasz naturalny entuzjazm. Nie pozwala dać z siebie więcej. Obniża poczucie własnej wartości i powoduje, że wycofujemy się z kontaktów społecznych. Czujemy niemoc, bezsilność, słabość, smutek, lęk przed porażką i złą oceną. Wstyd zamyka nas na innych ludzi, krępuje naszą empatyczność a  cała energia i uwaga skupiona jest na utrzymanie przeżywanych emocji pod kontrolą aby dobrze się prezentować. Co za tym idzie, tłumione, niewyrażane adekwatnie emocje związane z brakiem zaspokojonych potrzeb, mogą wybuchnąć ze zdwojoną siłą w najmniej oczekiwanym momencie w postaci niekontrolowanej agresji. Osoby, które były zawstydzane częściej podejmują działania autodestrukcyjne w wieku nastoletnim czy też sięgają po narkotyki i alkohol aby wreszcie czegoś nie musieć. Wyższe wskaźniki skłonności do wstydu są też skorelowane z częstszym zachorowaniem na depresję, zaburzenia odżywiania czy osobowości.

Jak przeciwdziałać?

Przede wszystkim pamiętajmy, że to dorosły jest przykładem dla dziecka. Jeżeli rodzic radzi sobie w sytuacjach stresowych, wymagających podejmowania różnych decyzji, nie budzących zastrzeżeń, szanując siebie i innych to i dziecko z dużym prawdopodobieństwem nauczy się jak postępować bez potrzeby zawstydzania.

W sytuacji kryzysowej postaraj się zrozumieć dziecko, postaw się na jego miejscu i zadaj sobie pytania:

1. Dlaczego teraz tak się zachowuje?
2. Jaka potrzeba się za tym kryje?
3. Jakie emocje wyzwala jej brak?
4. Jak chciałbym być w takiej sytuacji sam potraktowany?
5. Czy to co dotychczas robiłem pozwala okazać szacunek i zrozumienie sytuacji oraz emocji dziecka? Jeśli nie – zmień to.

Przeczytaj poniższe zwroty i zastanów się: Czy nie zdarzyło Ci się w podobny sposób odezwać do dziecka? Jak teraz, po przeczytaniu artykułu, brzmią one dla Ciebie? Jak myślisz, jak czuje się dziecko gdy usłyszy takie zdania?

„Grzeczne dziewczynki tak się nie zachowują”; „Chłopaki nie płaczą”; „Nie zachowuj się jak dziecko”; „Zobacz, jak dziewczynka grzecznie siedzi, nie to, co ty”; „Ale ty jesteś gruba!”; „Co z ciebie za siostra, która nie chce pomóc bratu.”; „Ty ośle, nie wiesz ile to jest 5×8!’; „Ja w twoim wieku to już umiałam płynnie mówić po angielsku.”.

Powyższy tekst jest chroniony ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. © Copyright by Alicja